Đặc biêt, ấn tượng và độc đáo nhất khi nhắc đến Tuyên Quang đó là Lễ hội Thành Tuyên – được kỷ lục ghi nét Việt Nam công nhận là lễ hội trung thu lớn nhất cả nước. Ban đầu, Lễ hội Thành Tuyên chỉ là một hoạt động tự phát của người dân ở thành phố Tuyên Quang, đến nay, sau gần 20 năm, việc làm các mô hình đèn Trung thu khổng lồ cho trẻ em diễn diễu trên đường phố đã được lan tỏa ở khắp các xóm, thôn, tổ dân phố của thành phố đến các huyện trên địa bàn tỉnh. Từ một hoạt động tự phát trong nhân dân, đã được nâng lên với quy mô cấp thành phố, rồi cấp tỉnh và ngày càng có nhiều hoạt động thú vị, mô hình con giống độc đáo, hấp dẫn. Lễ hội Thành Tuyên không chỉ trở thành một nét văn hóa đặc sắc, riêng có vào mỗi dịp Tết Trung thu hàng năm của người dân Tuyên Quang, thu hút đông đảo già trẻ, nam nữ, các dân tộc tham gia mà còn trở thành Lễ hội Trung thu độc đáo, lớn nhất cả nước, với nhiều kỷ lục đã được sách Kỷ lục Guiness Việt Nam xác nhận như: Lễ hội có nhiều mô hình đèn Trung thu độc đáo, lớn nhất Việt Nam; có “Mâm cỗ Trung thu lớn nhất Việt Nam”; có “Cặp đèn lồng lớn nhất Việt Nam”.
Điểm nhấn của Lễ hội Thành Tuyên chính là những mô hình đèn trung thu khổng lồ được bà con ở các tổ dân phố tự tay làm và diễn diễu qua các tuyến phố. Vì vậy hàng năm, cứ vào dịp đầu tháng 7 âm lịch, ở các tổ dân phố trên địa bàn thành phố Tuyên Quang lại nhộn nhịp và sôi động khi người dân cùng bắt tay làm những mô hình đèn trung thu khổng lồ, muôn hình, muôn vẻ với nhiều ý tưởng sáng tạo. Mỗi mô hình mang một ý nghĩa, tượng trưng cho những câu chuyện, truyền thuyết, lịch sử của đất nước, dân tộc. Để có những mô hình trung thu rực rỡ và mang ý nghĩa tham gia lễ hội, người dân đã tự nguyện quyên góp kinh phí, lên ý tưởng và cùng nhau bắt tay làm mô hình để tham gia lễ hội. Nhiều mô hình đèn trung thu khổng lồ thể hiện sinh động các nhân vật, biểu tượng trong các câu chuyện lịch sử, truyền thuyết dân gian hoặc từ thực tiễn đời sống, lao động sản xuất đã được những đôi bàn tay khéo léo của người dân làm ra. Mỗi mô hình với những hình dáng, màu sắc khác nhau nhưng đều truyền tải được nội dung, ý nghĩa, tôn vinh được những giá trị lịch sử, văn hóa, nét đẹp con người và vùng đất xứ Tuyên. Thông điệp mà người Tuyên Quang muốn gửi đến du khách trong nước, du khách nước ngoài qua các mô hình trung thu đó chính là hình ảnh tượng trưng cho một Việt Nam giàu bản sắc văn hóa, hòa bình và thịnh vượng, một Tuyên Quang tràn đầy khát vọng vươn lên.
Ở các khu dân cư, bà con cùng nhau làm các mô hình trung thu trong niềm vui mừng phấn khởi. Đây cũng là dịp để tình làng, nghĩa xóm thêm gắn kết, góp phần xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần đoàn kết trong cộng đồng dân cư. Không chỉ có những người dân mà du khách mà du khách trên mọi miền đất nước và du khách nước ngoài, khi đến Tuyên Quang vào dịp này cũng được hòa mình vào không gian văn hóa đầy sôi động, được trở về với những ký ức của tuổi thơ và được tham gia làm những mô hình đèn trung thu với người dân xứ Tuyên.
Mỗi năm, lễ hội thành Tuyên lại có sự góp mặt của nhiều mô hình đèn Trung thu mới mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Đó là những con giống khổng lồ, với đủ màu sắc, hình dáng, mô phỏng các nhân vật trong truyện cổ tích, ngụ ngôn được trẻ em yêu thích hoặc các đặc sản của địa phương, danh thắng của đất nước, địa phương, địa danh khẳng định chủ quyền lãnh thổ quốc gia… được tạo nên bởi chính những đôi tay tài hoa và trái tim yêu trẻ của người dân trong tỉnh.
Trong những ngày này, mặc dù Lễ hội Thành Tuyên chưa chính thức diễn ra, nhưng trên các ngả đường ở trung tâm thành phố tràn đầy không khí náo nhiệt và sôi động. Rất đông người dân, du khách có mặt tham gia rước diễu các mô hình đèn trung thu khổng lồ rực rỡ ánh đèn, trong tiếng trống rộn ràng, tiếng nhạc tưng bừng. Những mô hình trung thu được bà con diễn diễu trên đường..., những tiết mục văn nghệ kết hợp giữa sắc thái dân gian và hiện đại được người dân biểu diễn phục vụ du khách, đây chính nét khác biệt của Lễ hội Thành Tuyên.
Từ năm 2015 đến nay, Lễ hội Thành Tuyên được tổ chức gắn với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, du lịch như các hoạt động trưng bày, giới thiệu nét ẩm thực đa dạng, phong phú của các dân tộc tỉnh Tuyên Quang. Biểu diễn văn hóa nghệ thuật, cuộc thi người đẹp xứ Tuyên, các hoạt động thể thao, tua du lịch tham quan các danh lam, thắng cảnh, di tích lịch sử, các điểm du lịch trên đại bàn tỉnh.
Lễ hội Thành Tuyên năm 2023 được tổ chức gắn với Lễ khại mạc Chương trình du lịch “Qua những miền di sản Việt Bắc” lần thứ XIV. Lễ hội năm nay, ngoài các mô hình đèn trung thu khổng lồ của các tổ dân phố trên địa bàn thành phố Tuyên Quang còn có các mô hình đèn trung thu của một số cơ quan, đơn vị, địa phương, doanh nghiệp trong tỉnh và địa phương nước ngoài có quan hệ hợp tác với tỉnh. Một không gian văn hóa đa sắc màu của gần 100 mô hình đèn trung thu khổng lồ lung linh, rực rỡ được diễn ra tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, thành phố Tuyên Quang từ ngày 22 tháng 9, tức ngày 08 tháng 8 âm lịch cùng nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể thao, kết nối di sản và du lịch Tuyên Quang.
Lễ hội Thành Tuyên không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc, mà đã trở thành sản phẩm du lịch riêng có của người dân Tuyên Quang. Lễ hội là dịp để Tuyên Quang giới thiệu, quảng bá về hình ảnh, vùng đất, con người và các giá trị di sản văn hóa của tỉnh, đặc biệt là những giá trị đặc sắc về lịch sử, văn hóa của miền đất Tuyên Quang giàu truyền thống cách mạng, Thủ đô khu giải phóng – Thủ đô kháng chiến với du khách trong nước và quốc tế. Từng bước xây dựng Lễ hội Thành Tuyên trở thành sản phẩm du lịch có thương hiệu và uy tín cấp quốc gia và khu vực, góp phần thúc đẩy ngành du lịch của tỉnh ngày càng phát triển.
Lễ hội Thành Tuyên đang tới gần, hãy đến với Tuyên Quang, đến với Lễ hội Thành Tuyên để được đắm mình trong không gian lung linh rực rỡ sắc màu, không khí náo nức của tiếng trống, tiếng nhạc. Cùng khám phá và thưởng thức những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của 22 dân tộc anh em, được trở về với miền ký ức tuổi thơ trong những đêm trăng rằm sáng tỏ; trải nghiệm diễn diễu cùng những xe mô hình đèn Trung thu khổng lồ, đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã chứng nhận “Đêm hội thành Tuyên có nhiều mô hình đèn độc đáo, lớn nhất Việt Nam.
Ảnh và bài Nguyễn Hải