Trang phục truyền thống của dân tộc Pà Thẻn cũng có sự khác biệt do phần hoa văn đa dạng, thể hiện sự khéo léo của những người phụ nữ Pà Thẻn. Xuất phát từ quan niệm coi màu đỏ là màu của lửa, của ánh sáng, đại diện cho thần lửa linh thiêng nhất nên người phụ nữ Pà Thẻn chọn sắc đỏ là màu chủ đạo trên trang phục.
Trang phục truyền thống của người phụ nữ dân tộc Pà Thẻn.
Cùng với đó là kết hợp xen kẽ những hoa văn trắng, đen, xanh, vàng tạo nên một tổng thể rực rỡ nhưng vẫn hài hòa. Khi kết hợp với những loại trang sức như vòng bạc, cặp ba lá, khăn vấn đầu thì sẽ càng tôn lên vẻ đẹp dịu dàng, nhẹ nhàng và khéo léo của những người phụ nữ.
Lễ hội nhảy lửa của Người Pà Thẻn ở Lâm Bình định kỳ tổ chức lễ hội nhảy lửa với ý nghĩa thiêng liêng, độc đáo và huyền bí. Thời gian tổ chức từ tháng 10 âm lịch, xuyên suốt đến tháng 1 âm lịch năm sau.
Lễ hội nhảy lửa dân tộc Pà Thẻn.
Người Pà Thẻn luôn có niềm tin rằng xung quanh họ sẽ có các vị thần che chở, bảo vệ để họ vượt qua nguy hiểm, hoạn nạn. Trong đó vị thần tối cao nhất được tôn thờ là thần lửa, chính vì vậy mới tổ chức lễ hội nhảy lửa để tất cả người dân thể hiện lòng thành kính với thần.
Đầu tiên thầy cúng sẽ thực hiện làm lễ xin thổ công, thổ địa để được cho phép tổ chức nhảy lửa. Sau đó một đống lửa to sẽ được đốt lên, cho đến khi phần than đã cháy rực hồng thì thầy cúng sẽ điều khiển các thành viên lần lượt ngồi trước mặt mình để tiếp nhận sức mạnh và nhảy vào ngọn lửa đập than bắn tung tóe. Tiếng hò reo cổ vũ của cả người dân địa phương và khách du lịch sẽ tiếp thêm sức mạnh cho những người tham gia.
Một lễ hội cũng nổi tiếng của của dân tộc Pà Thẻn đó là Lễ hội Kéo chày. Đây là một trong các lễ hội mang tính chất cộng đồng cao, là dịp để tất cả mọi người dân trong bản sinh hoạt cộng đồng, thư giãn sau mỗi vụ mùa bội thu, cầu mong thần linh ban cho dân làng ấm no, mùa sau mưa thuận gió hòa.
Nghi thức Kéo Chày của dân tộc Pà Thẻn.
Trước khi vào lễ “kéo chày”, người thầy dùng một chiếc chày được làm bằng một đoạn gỗ hoặc tre vầu, có đường kính khoảng 10 cm, dài từ 2,5m - 3m. Sau đó, thầy cầm tay vào chiếc chày, xoay đi xoay lại mấy vòng và niệm thần chú. Cùng đó, hai thanh niên người Pà Thẻn trai tráng, khỏe mạnh ôm chặt chày ở tư thế đối ngược nhau. Vừa xoay chày, người thầy vừa đọc thần chú, sau đó như có một phép thuật, chiếc chày tự xoay và nâng lên khỏi mặt đất, mặc dù hai thanh niên ra sức kéo xuống cũng không thể kéo được. Lúc này hàng chục thanh niên trai tráng trong bản cùng nhau kéo chày xuống nhưng cũng không kéo nổi, chỉ khi nào có người bịt tay vào đầu trên hoặc dưới của chiếc chày thì chiếc chày mới chạm đất, khi đó lễ kéo chày kết thúc.
Ẩm thực của người Pà Thẻn khá phong phú, một trong những món ăn nổi tiếng đó là bánh sừng trâu., bánh dầy, xôi ngũ sắc, thịt lợn treo gác bếp,… Bánh sừng trâu được làm từ gạo nếp, gạo không vo trước khi gói mà để khô. Lá để gói là loại lá nón lấy từ trong rừng hoặc lá vầu, lá giang. Dưới những bàn tay khéo léo của người phụ nữ, lá được xoay 360 độ, tạo thành hình nón hoặc hình phễu.
Bánh sừng trâu của dân tộc Pà Thẻn.
Các làn điệu dân ca: Đời sống tinh thần của người Pà Thẻn là một kho tàng văn hóa phong phú, đa dạng thể hiện qua các làn điệu giao duyên của thanh niên nam nữ trong giai đoạn tìm hiểu, những điệu múa bát, múa mừng, những bản tình ca đôi lứa sẽ xoa dịu đi nỗi nhọc nhằn sau những ngày làm việc vất vả.
Điệu múa truyền thống của dân tộc Pà Thẻn.
Những năm qua, huyện Lâm Bình đã có nhiều giải pháp để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, như khuyến khích các nghệ nhân dân gian truyền dạy các làn điệu dân ca và các nét văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ; lồng ghép đưa văn hóa truyền thống vào giáo dục trong nhà trường. Hàng năm dành nguồn kinh phí để khôi phục các lễ hội, để giúp người Pà Thẻn có cơ hội tham gia và giữ gìn nét đẹp văn hóa riêng của dân tộc mình; tạo điều kiện cho người Pà Thẻn phát triển kinh tế cùng cộng đồng chung các dân tộc khác trong huyện.
Các ngôi nhà truyền thống của người Pà Thẻn đều làm từ gỗ, cột đục lỗ có mộng, chân cột kê trên đá tảng; xà, kèo, đòn tay, đòn nóc… được cưa xẻ cẩn thận; phần lớn các ngôi nhà đều lợp ngói hoặc lá cọ, xung quanh bưng bằng ván hoặc phên nứa; có ít nhất 2 cửa sổ để trong nhà thông thoáng. Về khung mái, cho đến nay, bất kể nhà gỗ hay dạng nhà xây tường có lợp mái vẫn được làm từ tre và gỗ. Đòn nóc, đòn tay được làm từ gỗ, dui, mè có thể làm từ tre đã ngâm để chống mọt.
Nhà sinh hoạt cộng đồng thôn Thượng Minh được
xây dựng theo kiến trúc nhà truyền thống của dân tộc Pà Thẻn.
Với giá trị văn hóa lâu đời cùng ý nghĩa to lớn trong tín ngưỡng, tháng 9/2023 Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn ở huyện Lâm Bình được đưa vào Danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Cuối tháng 12/2023 huyện tổ chức lễ khánh thành Nhà văn hóa cộng đồng dân tộc Pà Thẻn. Giờ đây, đồng bào Pà Thẻn ở thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang đã mạnh dạn làm du lịch cộng đồng, bước đầu đã thu hút khách du lịch đến trải nghiệm về cuộc sống của đồng bào, đặc biệt là những giá trị văn hoá đặc sắc của đồng bào nơi đây.
Theo ĐNTQ.