Để có được những giọt rượu hương vị thơm ngon đặc biệt, đòi hỏi phải trải qua nhiều công đoạn chế biến cũng như thời gian với sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Rượu ngô Na Hang được sản xuất theo bí quyết của người dân Na Hang, là một loại rượu không gây hại cho sức khỏe con người, tạo cảm giác sum họp, ấm cúng, thân tình khi tất mọi người quây quần bên bàn rượu. Rượu ở đây được nấu từ thứ ngô bản địa cùng với men lá truyền thống. Những hạt ngô không sử dụng hết được các gia đình dùng để nấu rượu. Vào các làng bản hầu như gia đình nào cũng biết nấu rượu ngô và hầu như gia đình nào cũng có dăm ba lít, thậm chí hàng vài ba chum rượu vừa để dùng dần, vừa để đãi khách quý khi cần. Rượu ngô khi uống vào có vị ngọt, thơm của ngô và đặc biệt nếu có quá chén thì hôm sau người uống cũng không bị mệt vì độ cồn của rượu không quá cao, trung bình khoảng từ 25-30 độ.
Để chưng cất được rượu ngoài nguyên liệu chính là ngô thì chất gây men không thể thiếu là lá rừng. Ngô (bắp) dùng để nấu phải chọn hạt đều, tròn, sau đó đem bung rồi ủ với men lá. Đây là loại men làm từ 20 loại cây thuốc (thảo dược), như cán cuông, khúc khắc, ớt rừng, tẳng tó, lép nặm, nhân trần, mác mjầu, khau thương, pài đổng (cây vải rừng), chuối njồm, lạc moong, nét tỉ, hoom qua (chỉ thiên), một lá, tham tràng, trầu rừng, đứa poóng, mạt cần, củ giềng, củ xả, thêm vào đó là rau răm, môn thục, cam thảo, lá quế. Trong đó, cây đứa poóng tạo nên mùi hương thơm đặc trưng cho rượu ngô Na Hang. Hiện nay, ở Na Hang có khoảng hơn 100 gia đình nấu rượu ngô và đang mở rộng kinh doanh đến nhiều gia đình khác.
Trong khuôn khổ Tuần văn hoá – Du lịch “Về với xứ Tuyên 2009”, tại Na Hang đã công bố kỷ lục Guiness về bình rượu ngô lớn nhất Việt Nam, đây là hũ rượu ngô được Ủy ban nhân dân huyện Na Hang thực hiện với 2.500 lít được nấu từ 4000 kg ngô hạt, 200 kg men lá và đựng trong chiếc bình cao 2,9m. Năm 2012, rượu ngô men lá Na Hang - Tuyên Quang đã chính thức được đăng kí bản quyền về sở hữu trí tuệ và được xếp thứ 2 trong “Top 10 đặc sản rượu nổi tiếng Việt Nam lần thứ 3” do Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập. Với danh hiệu này, rượu ngô men lá Na Hang một lần nữa lại sánh ngang hàng với các loại rượu nổi tiếng của nước ta như: Mẫu Sơn (Lạng Sơn); Làng Vân (Bắc Giang); Kim Sơn (Ninh Bình); Vang Đà Lạt (Đà Lạt)...
Bình rượu ngô kỷ lục
Uống rượu ngô Na Hang ta có thể cảm nhận được hết sự vất vả, sự nhọc nhằn và cả tấm chân tình của con người nơi đây đã gửi gắm trong từng giọt rượu. Sở dĩ rượu ngô Na Hang không chỉ nổi tiếng mà người dân luôn tâm huyết với nghề bởi nó như một thứ di sản văn hóa, nay đã trở thành sản phẩm du lịch không thể thiếu, phần nào làm nên niềm tự hào của người dân Na Hang nói riêng và người dân Tuyên Quang nói chung.
Kim Linh