Lễ hội Thành Tuyên
Lễ hội Thành Tuyên bắt đầu từ năm 2004, khi đó nhân dân một số tổ dân phố tự nghĩ ra cách làm đèn Trung thu cho trẻ bằng mô hình các con vật ngộ nghĩnh. Việc làm đó thay cho các kiểu đèn ông sao nhỏ truyền thống tạo được cảm hứng chung cho cả tổ dân phố, thay vì đi mua đèn nhỏ cho con em mình, mọi người cùng nhau làm một mô hình chung, rất cầu kỳ và đầy sáng tạo. Sau đó những năm tiếp sau, các mô hình đèn Trung thu ngày càng nở rộ và có sức lan tỏa mạnh mẽ.
Đêm chính hội diễn ra vào 15/8 âm lịch, cả thành phố Tuyên Quang đầy ắp ánh sáng lung linh của các loại đèn trang trí, những dòng người nối dài diễu hành cùng các mô hình, nhân vật ngộ nghĩnh: Chú Tễu, Thằng Bờm, Chú Cuội…
Lễ hôi đã được sách kỷ lục Guiness Việt Nam xác nhận kỷ lục lễ hội có mô hình đèn Trung Thu độc đáo, lớn nhất Việt Nam.
Đây là sự kiện văn hoá, thể thao, du lịch quan trọng của tỉnh, nhằm đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá về miền đất, con người và các giá trị di sản văn hóa của Tuyên Quang, đồng thời khẳng định ý nghĩa, vai trò, những nét đặc sắc của Lễ hội Thành Tuyên tới bạn bè trong nước và quốc tế.
Lễ hội rước Mẫu (Lễ hội đền Hạ)
Lễ hội rước Mẫu được tổ chức từ ngày mùng 2 đến ngày 16 tháng Hai (Âm lịch) hàng năm tại đền Mẫu, phường Ỷ La và đền Thượng, xã Tràng Đà để cùng tham gia rước Mẫu về đền Hạ, phường Tân Quang.
Hoạt động trong lễ hội rước Mẫu năm 2017 bao gồm phần lễ và phần hội. Về phần lễ có: Lễ rước nước và thả Đèn Hoa Đăng trên Sông Lô; Lễ tế tại Đền Ỷ La, phường Ỷ La và tổ chức rước Mẫu từ Đền Ỷ La về Đền Hạ; Lễ tế tại Đền Thượng và tổ chức rước Mẫu từ Đền Thượng về Đền Hạ; Khai mạc Lễ hội rước Mẫu Đền Hạ; Bế mạc Lễ hội rước Mẫu Đền Hạ và rước Mẫu hoàn cung. Về phần hội có: Liên hoan văn hoá tín ngưỡng thờ Mẫu; Hội thi Ẩm thực; Triển lãm ảnh chủ đề "Đất và người Thành Tuyên"; Biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp; Tổ chức thi đấu thể thao và các trò chơi dân gian.
Đền Hạ, đền Thượng, đền Ỷ La là những công trình kiến trúc cổ, vừa có giá trị cao về nghệ thuật kiến trúc, vừa có sự linh thiêng của tín ngưỡng thờ Mẫu, một nét đẹp tâm linh trong văn hóa tín ngưỡng của người Việt đã được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Lễ hội là sự kế thừa những giá trị văn hóa và tái hiện lại những nghi thức truyền thống trong lễ rước Mẫu của nhân dân xứ Tuyên, thể hiện những nét đẹp văn hóa tâm linh của người dân, giàu ý nghĩa nhân văn, góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống .
Lễ hội Lồng Tông (dân tộc Tày)
Lễ hội Lồng Tông (hay còn gọi là Lễ hội xuống đồng) là lễ hội lớn nhất của người Tày diễn ra từ ngày mùng 5 đến ngày 15 tháng Giêng hằng năm trên địa bàn tỉnh, là lễ hội phản ánh mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi.
Lễ hội được tổ chức theo trình tự: Lễ rước, lễ đặt mâm tồng, lễ dâng hương, lễ tế thần, lễ cầu mưa, lễ dâng rượu, lễ hóa dâng văn tế, phần cuối có lễ hạ điền. Phần hội diễn ra với nhiều trò chơi dân gian đặc sắc: Tung còn, múa lân, hát Then…
Đây là một trong những lễ hội truyền thống thực sự trở thành nơi bảo tồn, và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, được xem là một bảo tàng sống và được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Năm 2013, Lễ hội Lồng Tông của đồng bào dân tộc Tày tỉnh Tuyên Quang được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ hội Cầu may và Cầu mùa (đình Tân Trào)
Lễ hội Cầu may và Cầu mùa diễn ra vào ngày mùng 2 và mùng 4 tháng Giêng hàng năm tại xã Tân Trào, huyện Sơn Dương.
Đây là lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc Tày gắn với di tích lịch sử văn hóa đình Hồng Thái và đình Tân Trào mang ý nghĩa tâm linh và giáo dục truyền thống cách mạng cho nhân dân.
Lễ hội Cầu may và Cầu mùa gồm 2 phần: Phần lễ được tổ chức cúng tế trong đình với ước muốn của người dân cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, mọi nhà ấm no, hạnh phúc và tỏ lòng thành kính với các vị thần Thành hoàng làng có công khai canh lập địa, giúp cho nhân dân sinh cơ lập nghiệp bình yên, hạnh phúc. Phần hội có nhiều trò chơi dân gian truyền thống như: Cày bừa, khai địa, kéo co, tung còn…
Lễ hội đã trở thành hoạt động văn hoá không thể thiếu trong đời sống văn hoá, tinh thần của nhân dân vùng đất chiến khu cách mạng Tân Trào mỗi dịp tết đến xuân về.
Lễ hội Động Tiên-Hàm Yên
Đây là lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc huyện Hàm Yên được tổ chức vào mùng 9 tháng Giêng (Âm lịch) hàng năm với mong ước một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và quảng bánhững sản phẩm nông sản truyền thống.
Lễ hội sẽ trở nên sôi động hơn bởi có thêm nhiều hoạt động hấp dẫn như: Du khách sẽ được thưởng thức những nét văn hóa đặc sắc qua các phong tục lễ hội truyền thống, những làn điệu dân ca, các hoạt động văn hóa…Ngoài ra, lễ hội còn có các trò chơi dân gian và các môn thể thao dân tộc như: đánh cờ người, bịt mắt bắt dê, đánh quay, thi đấu bóng chuyền và chọi dê...
Lễ hội Động Tiên – Hàm Yên đã góp phần bảo tồn những nét đẹp truyền thống và bản sắc văn hóa, là điểm đến hấp dẫn của du khách, trải nghiệp cuộc sống và tìm hiểu về mảnh đất con người nơi đây mỗi độ xuân về.
Lễ hội Nhảy lửa dân tộc Pà Thẻn
Lễ hội nhảy lửa thường được tổ chức vào đầu năm, là một lễ hội có truyền thống lâu đời của đồng bào dân tộc Pà Thẻn. Theo quan niệm của người Pà Thẻn, lửa được coi là vị thần thiêng liêng mang lại sự ấm áp, mang lại cho bà con cuộc sống ấm no, hạnh phúc, cũng như có sức mạnh xua đuổi tà ma, bệnh tật.
Để bắt đầu lễ hội, thầy mo sẽ làm lễ cầu thần linh. Lễ vật cúng tế gồm có 1 bát hương, 1 chiếc đàn sắt, 1 con gà, 10 chén rượu, tiền giấy. Khi một đống lửa lớn được đốt lên ở giữa bãi để thành than nóng cho những người nhảy lửa biểu diễn cũng là lúc thầy mo bắt đầu làm lễ. Thời gian làm lễ kéo dài từ 1 thậm chí đến cả 3, 4 giờ đồng hồ, khi thầy mo gõ vào đàn và làm lễ cúng, từng thanh niên sẽ ngồi đối diện với thầy mo. Đó chính là lúc nhập đồng cho người nhảy lửa. Mỗi người thường nhảy lửa trong vòng 3-4 phút, sau đó tỉnh cơn và tiếp tục làm lễ nhập đồng.
Đây là một trong những tâm điểm thu hút khách du lịch mỗi dịp xuân về, giúp du khách khám phá thêm những nét văn hóa độc đáo của dân tộc Pà Thẻn tỉnh Tuyên Quang nói riêng cũng như các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc nói chung.
Lễ hội đình làng Giếng Tanh
Lễ hôi đình làng Giếng Tanh được tổ chức vào ngày mùng 10 tháng Giêng (Âm lịch) tại xã Kim Phú, huyện Yên Sơn, đây là lễ hội lớn nhất trong năm của đồng bào dân tộc Cao Lan.
Lễ hội bao gồm phần lễ và phần hội: Phần lễ được tổ chức cúng tế trong đình theo nghi thức truyền thống mang ý nghĩa tâm linh, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật phát triển… Phần hội với nhiều trò chơi: tung còn, kéo co…
Lễ hội Đình làng Giếng Tanh mang ý nghĩa quan trọng trong đời sống tâm linh của bà con dân tộc Cao Lan. Cùng với các hoạt động lễ hội đầu xuân, lễ hội đã và đang góp phần tích cực vào việc duy trì, bảo tồn bản sắc văn hóa của các dân tộc trên địa bàn tỉnh./.
Theo TQĐT